အတၱ

by : ခရီးသည္

အတၱ

လူတစ္ေယာက္ရဲ႕ မိမိကိုုယ္ကိုုယ္ သိျမင္လက္ခံထားပံုုကို အေနာက္တိုင္းစိတ္ပညာမွာ Self လိုု႔သံုးတယ္။ ျမန္မာလိုုဆိုုရင္ေတာ႔ အတၱေပါ႔။ Markus နဲ႔ Kytayama စိတ္ပညာရွင္ႏွစ္ေယာက္ရဲ႕ အလိုုအရ အတၱကိုု ပံုုၾကမ္းႏွစ္ခုုခြဲလိုု႔ရတယ္။

Independent Self - လြတ္လပ္တဲ႔ အတၱပံုုစံ
IS ကိုု အမ်ားနဲ႔မတူပဲသီးျခားဆန္တဲ႔ ဥာဏ္စရိုုက္ေတြ၊ အစြမ္းအစေတြ၊ အရည္ခ်င္းေတြ ေပါင္းစပ္ေနတဲ႔ ကိုုယ္ရည္ကိုုယ္ေသြးရိွသူရဲ႕ အတၱပံုုစံလိုု႔ေျပာရင္ရမယ္။ IS ရိွတဲ႔သူေတြဟာ ကိုုယ္႔အေတြး၊ ကိုုယ္႔ခံစားခ်က္အလိုုက္ ျပဳမူေျပာဆိုုတတ္တယ္။ အျခားသူေတြရဲ႕ အေတြးနဲ႔ ခံစားခ်က္ေတြေနာက္လိုုက္ျပီး ျပဳမႈေျပာဆိုုတာမရိွဘူး။

Dependent Self - မွီခိုတဲ႔ အတၱပံုစံ
DS ပံုစံဟာ သူေနထိုုင္ရာလူမႈအဖြဲ႔စည္းရဲ႕ အျမင္နဲ႔အယူအဆေတြအေပၚ တည္ေဆာက္ထားတယ္။
သူ႔ရဲ႕ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းနဲ႔ ၾကားထဲကဆက္ဆံေရးအေပၚမူတည္ျပီး ျပဳမႈေျပာဆိုု၊ လုုပ္ေဆာင္လိုုတယ္။ အမ်ားအားျဖင္႔ DS ရိွသူေတြဟာ အမ်ားစုုရဲ႕ ဆႏၵနဲ႔သေဘာထားကို မိမိရဲ႕ ကိုုယ္ပိုုင္ ဆႏၵနဲ႔သေဘာထားထက္ ပိုုမိုုအေရးစိုုက္ေလ႔ရိွတတ္ၾကတယ္။ အမ်ားဆႏၵနဲ႔ ကိုုက္ညီေအာင္ေနထိုုင္ဖိုု႔ ၾကိဳးစားတတ္ၾကတယ္။ အမ်ားဆႏၵနဲ႔ မကိုုက္ညီတဲ႔ အယူအဆကိုုလည္း လက္မခံလိုုၾကဘူး။ အမ်ားေတြးသလိုု ေတြးျပီး၊ အမ်ားခံစားသလိုု လိုုက္ခံစားတတ္ၾကတယ္။

ဒီသေဘာကိုု ဟာသေလးတစ္ပုုဒ္နဲ႔ ဥပမာေပးရရင္၊
လူၾကီးတစ္ေယာက္က ကေလးတစ္ေယာက္ရဲ႕ ဘ၀ရည္မွန္းခ်က္နဲ႔ ပါတ္သက္ျပီးေမးခြန္းထုုတ္တယ္
လူၾကီး။ ။ သားၾကီးလာရင္ဘာလုုပ္မလည္းကြ။
ကေလး။ ။ စစ္ဗိုလ္ၾကီးလုုပ္မွာ။
လူၾကီး။ ။ ဟာစစ္ဗိုလ္ဆိုရင္ ရန္သူသတ္ရင္ခံရမွာေပါ႔ကြ။
႔ကေလး။ ။ ရန္သူဆိုတာ ဘာလည္းဦး။
လူၾကီး။ ။ ရန္သူဆိုုတာ စစ္ဗိုုလ္ကိုု သတ္မယ္႔သူေပါ႔ကြ။
ကေလး။ ။ ဒါဆိုုရင္စစ္ဗိုုလ္မလုုပ္ေတာ႔ဘူး၊ ရန္သူပဲလုုပ္ေတာ႔မယ္။
ဒီမွာ မိမိကိုုယ္သိျမင္လက္ခံမႈမျပည္႔စံုုတဲ႔ကေလးရဲ႕ အထင္အျမင္အယူအဆကိုု လူၾကီးက အလြယ္တစ္ကူလြမ္းမိုုးပံုုကိုုေတြ႔ရတယ္။ ကေလးငယ္ေတြမွမဟုုတ္ဘူး၊ ျပႆနာတစ္ရပ္ကိုု ပထမဆံုုးရရိွလာတဲ႔ ခံစားခ်က္အေပၚမွာ အျမင္တည္ေဆာက္ျပီး ဆံုုးျဖတ္တတ္တဲ႔ လူၾကီးေတြမွာလည္း IS မရိွဘူးဆိုုတာေတြ႔ရတယ္။ အိုုင္းစတိုုင္းကေတာ႔ ျပႆနာတစ္ရပ္ကိုု ထဲထဲ၀င္၀င္မသိဘဲ ျပစ္တင္ေ၀ဖန္တာဟာ ပညာမဲ႔ျပီး အမိုက္မဲဆံုုးပဲလိုု႔ဆိုုတယ္။

DS နဲ႔ IS ႏွစ္ခုုရဲ႕ အျပဳအမႈနဲ႔ ေတြးျမင္ပံုုအရ သီးသန္႔ျဖစ္ေသာ ကိုုယ္ပိုုင္မူကိုုယ္ပိုုင္ဟန္ (Individualism) နဲ႔ အမ်ားနည္းတူဟန္ (Collectivism) လိုု႔ေခၚတဲ႔ ျပဳမႈေျပာဆိုပံု၊ ေဆာင္ရြက္ပံုု၊ ေတြးေခၚယူဆပံု၊ ေလာကကိုုျမင္ပံုု အမ်ိဳးစားႏွစ္မ်ိဳးကိုု Triandis လို႔ေခၚတဲ႔ စိတ္ပညာရွင္က ခြဲျခားျပခဲ႔တယ္။

Individualist ေတြဟာ၊ ပုဂၢိဳလ္ေရး ဆႏၵနဲ႔ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကိုု ဦးစားေပးတတ္ျပီး၊ Collectivisit ေတြဟာ အမ်ားနဲ႔ဆိုုင္တဲ႔ ဆံုုးျဖတ္ခ်က္နဲ႔ စံတန္ဖိုုးေတြကိုု ဦးစားေပးတတ္တယ္။ ဆိုုလိုုခ်င္တာကေတာ႔ Individualist ေတြဟာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမွာ ေဒါင္လိုုက္သေဘာရိွျပီး၊ Collectivist ေတြကေတာ႔ အလ်ားလိုုက္သေဘာေဆာင္တယ္။

ႏွလံုုးသားအရင္းခံတဲ႔ ပညာတတ္ျဖစ္ဖိုု႔ဆိုုရင္ေတာ႔ IS နဲ႔ DS အတၱႏွစ္မ်ိဳးကိုုမွ်ေအာင္ေမြးတတ္ဖိုု႔လိုုလိမ္႔မယ္။

ပညာရဲ႕ အက်ိဳးအျမတ္ကိုု ကိုုယ္႔အတြက္တစ္ကိုုေကာင္းအတၱအတြက္သာ အသံုုးခ်မယ္ဆိုုရင္၊
ပညာတန္ဖိုုးနဲ႔ ပညာရဲ႕ တန္ခိုုးဟာ အတၱသမားနားမွာ အစြမ္းစမဲ႔လာလိမ္႔မယ္။
ပညာကိုု အမ်ားအတြက္အသံုုးခ်ျခင္းကသာလွ်င္ ပညာတန္ခိုုးကိုု တိုုးေစတဲ႔ တစ္ခုုတည္းေသာ အေၾကာင္းတရားျဖစ္တယ္။

အမ်ားအက်ိဳးအတြက္ ပညာရွာဖိုု႔ဆိုုရင္ေတာ႔ Idividualism နဲ႔ Collectivism ကိုုမွ်ေအာင္က်င္႔ဖိုု႔ လိုုလိမ္႔မယ္။